احتیاطات ضروری استفاده از ظروف پلاستیکی و یکبارمصرف
استفاده از ظروف پلاستیکی و یکبارمصرف
در حد امکان نباید از ظروف پلاستیکی و یکبارمصرف استفاده کرد امّا در صورت استفاده باید حداقل ۴ احتیاط ضروری را حتماً مدنظر داشت
“در چه ظرفی غذا بپزیم و بخوریم تا سالم‌تر باشیم؟” این سؤالی است که بسیاری از خانواده‌ها دارند؛ به‌دلیل اهمیت این مسئله در قالب سلسله‌‌‌‌‌مطالبی به بررسی دقیق خواص، تأثیرات، عوارض و مزایای هر یک از ظروف پخت غذا پرداخته‌ایم.
متأسفانه اهل فن در حیطه‌های مختلف، اعم از طب سنتی و جدید و صنایع غذایی و… با گفتار مغشوش و متناقض خود درباره انواع ظروف، مردم را دچار سرگردانی کرده‌اند؛ در این مطالب سعی شده تا در عین ایجاز، تصویری نسبتاً روشن از وضعیت ظروف غذایی موجود در بازار ایران ارائه شود؛ هرچند در برخی موارد، تناقضات ظاهری نظرات، جمع‌بندی محکم و مستدل را دشوار می‌کند.
تغذیه در هر مکتب طبی از امّهات بحث‌های مربوط به پیشگیری و درمان است. در این بین، ظروف پخت‌وپز، به‌جهت تأثیر بر زمان و قیمت پخت‌وپز و کیفیت و طعم غذا می‌توانند. از مؤلفه‌های مهم در تغذیه عموم مردم و نیز به‌دلیل تعاملات فیزیک و شیمیایی با غذا، از عوامل تأثیرگذار در نتیجه طبی تغذیه باشند. اهمیت این بحث در کتب طب سنتی ایرانی باعث شده تا مؤلفین، بحث‌هایی مستقل را در این زمینه اختصاص دهند. در طب نوین، این بحث‌ها به‌طور معمول در کتب طبی ذکر نمی‌شوند. و به‌صورت پراکنده و غیرمنسجم در خلال بحث‌های سایر علوم از جمله صنایع غذایی از آنها یاد میشود.
احتیاطات استفاده از ظروف پلاستیکی و یکبارمصرف
توصیه ما این است که در حد امکان، از ظروف پلاستیکی فاصله بگیرید امّا در صورت استفاده، نکات زیر را رعایت کنید. اگرچه باز هم تأکید می‌کنیم. که رعایت دقیق تمام این موارد هم نمی‌تواند. مانع بروز اثرات منفی استفاده از پلاستیک‌ها باشد. میزان آزاد شدن و مهاجرت مواد شیمیایی موجود در ساختار ظروف پلاستیکی به عوامل زیر بستگی دارد:
1. ماهیت و کیفیت تولید پلاستیک
ــ استفاده از ظروف یکبارمصرف رنگی، احتیاط بیشتری را می‌طلبد. چرا که جنس یک‌بارمصرف‌ها به‌گونه‌ای است که توانایی نگهداری رنگ را ندارند. و هنگام تماس با چای یا غذای داغ، رنگ حل میشود. و یک لایه از آن همراه غذا یا چای میل میشود!
ــ روکش‌های ارتجاعی پوشاننده مواد غذایی (موسوم به سلفون‌ها). که از پلاستیک با کد 4 تهیه شده‌اند نسبت به آنها که از پلاستیک کد 6 تهیه شده‌اند، ایمن‌تر هستند.
ــ در صورت استفاده از چسب‌ها و نوارهای پلاستیکی مناسب فر و اجاق‌های مایکروویو از تماس مستقیم این مواد با ماده غذایی اجتناب شود.
2. طبیعت و بافت غذا
ــ ریختن مایعات یا مواد اسیدی یا چرب در این ظروف. (مانند نوشابه، کاکائو، آبغوره، آبلیمو، سرکه، رب، غذاهای چرب و…) .مشکلات را تشدید می‌کند. به‌ویژه عادت ریختن مواد غذایی ترش مانند آبغوره و آبلیمو در ظروف PET باید مورد تجدیدنظر قرار گیرد.
ــ ظروف محتوی وعده‌های غذایی نیمه‌آماده که قابل استفاده در مایکروویو هستند. برای پخت‌وپز آن ماده خاص مناسب است لذا برای پخت سایر غذاها در مایکروویو از آنها استفاده نشود.
ــ از قراردادن ظروف پلی‌استایرن حاوی مواد غذایی چرب در فریزر خودداری کنید. زیرا پلی‌استایرن کنار مواد غذایی چرب در سرما خاصیت شکنندگی پیدا کرده و خطر مهاجرت مونومرها وجود دارد.
3. دمای غذا یا محیط
ــ به‌جز مواردی که به‌طور مشخص روی ظرف درج شده باشد. غالب ظروف پلاستیکی برای استفاده در فرها و اجاق‌ها مناسب نیستند؛ هرگز ظروف پلاستیکی یکبارمصرف را در مایکروفر قرار ندهید.
ــ غالب ظروف محتوی غذاهای نیمه‌پخته به‌خلاف تصور قابلیت استفاده در اجاق و فر را ندارند. گوشت منجمد را به هیچ عنوان در بسته‌بندی پلاستیکی آن در اجاق مایکروویو یخ‌زدایی نکنید.
ــ گرما، آزاد‌سازی مواد شیمیایی پلاستیک‌ها را تشدید می‌کند. استفاده از این ظروف برای نوشیدن چای یا مصرف غذاهای داغ؛ قرار دادن نان داغ در کیسه پلاستیکی و… از آن جمله‌اند؛ پلی‌استایرن که ماده شیمیایی تلخی است. حتی در صورت تماس با مایعات و مواد غذایی بالای 40 درجه، آزاد میشود. که بیش از 77 نوع بیماری سرطان‌زا را به‌همراه دارد.
این خطرات، در صورت استفاده از ظروف “پلی‌استایرنی” شفاف(GPPS) افزایش پیدا می‌کنند؛ از ظروف پلی‌استایرن فوم (EPS) در پیتزافروشی‌ها هم نباید استفاده شود زیرا دمای بسیار زیاد پیتزا (بالای 120 درجه سانتی‌گراد) باعث ذوب شدن EPS میشود؛ استفاده از ظروف پلی‌اتیلنی (PE) و پروپیلنی (PP) که به‌رنگ سفید هستند و به‌طور عمده برای بسته‌بندی و نگهداری محصولات لبنی، روغن و سرکه به‌کار می‌روند، برای مواد غذایی گرم و مرطوب مناسب‌تر هستند.
ــ سرمای زیاد هم تشدید‌کننده مشکلات است.شایعترین حالت، فریز کردن آب در ظروف پلاستیکی است. لذا باید از قرار دادن ظروف PET محتوی آب به‌مدت طولانی. در یخچال و فریزر یا انجماد آب در بطری‌های مخصوص آب معدنی خودداری کرد.
ــ قرار گرفتن این ظروف مقابل آفتاب هم خطرناک است؛ مثل بطری‌های پشت شیشه مغازه‌ها، پشت شیشه ماشین سواری خودمان و … .
ــ استفاده از این ظروف تنها برای نوشیدنی‌های سرد مناسب است. و برای مواد غذایی داغ مثل چای و قهوه مناسب نیستند.
4. زمان تماس ماده غذایی با ظرف یا دفعات استفاده از ظروف
ــ ظروف پلاستیکی بر اثر خم شدن یا ساییدگی، چروکیده می‌شوند و مونومر آزاد می‌کنند. بنابراین ظروف پلاستیکی، هرقدر مورد استفاده بیشتر و طولانی‌تری قرار بگیرند. مشکلات بیشتری تولید می‌کنندبه‌ویژه یادتان باشد که ظروف یکبارمصرف، برای یک بار استفاده ساخته شده‌اند! ظروف پلاستیکی قابل استفاده در اجاق‌های مایکروویو غالباً برای یک‌بار استفاده پخت‌وپز طراحی شده‌اند. استفاده مجدد از آنها در پخت‌وپز جایز نیست. ظروف پلاستیکی چندبارمصرف نیز پس از مدت زمان مشخص کارآیی و ایمنی خود را از دست می‌دهند. در صورت بروز علائمی از قبیل تغییر رنگ، خراشیدگی یا تغییر شکل و فرم از مصرف آنها اجتناب شود.
ــ ماندن طولانی غذا در این ظروف هم مسائل را بغرنج‌تر می‌کند.
نکته: در شست‌وشوی ظروف پلاستیکی باید دقت شود تا از خراشیدگی سطح ظرف پرهیز شود همچنین در شست‌وشوی این ظروف از مواد شیمیایی قوی استفاده نشود.
ظروف یکبارمصرف سلولزی
ظروف یکبارمصرف سلولزی به‌خلاف ظروف یکبارمصرف پلاستیکی نه‌تنها مشکلات زیست‌محیطی ناشی از پسماندها را ندارند بلکه عوارض ذکرشده از مصرف ظروف پلاستیکی را نیز ندارند امّا فعلاً گرانی این ظروف در مقابل ارزانی ظروف یکبارمصرف پلاستیکی، مانع اصلی مصرف آنهاست.